Những rủi ro khi đầu tư cổ phiếu luôn là chủ đề nhận được sự quan tâm lớn từ nhà đầu tư, đặc biệt là những nhà đầu tư mới tham gia thị trường. Nắm bắt và phòng tránh các loại rủi ro có thể xảy ra là điều kiện tiên quyết để trở thành một nhà đầu tư thành công trong lĩnh vực này. Hãy cùng theo dõi bài viết sau đây của BWF Ventures để có cái nhìn chi tiết hơn.
1. Tổng quan về rủi ro khi đầu tư cổ phiếu
Chắc chắn, lĩnh vực nào cũng sẽ có 2 mặt và cổ phiếu thì cũng như con dao 2 lưỡi vừa mang cơ hội sinh lời cao nhưng ngược lại nó cũng sẽ đem đến những rủi ro. Vậy rủi ro ở đây là như thế nào?
Định nghĩa rủi ro trong đầu tư cổ phiếu
Đầu tư cổ phiếu tiềm ẩn nhiều rủi ro như biến động thị trường, rủi ro doanh nghiệp phá sản, thay đổi chính sách kinh tế, và mất thanh khoản. Ngoài ra, tâm lý đầu tư thiếu ổn định cũng có thể dẫn đến quyết định không hiệu quả, gây thiệt hại tài chính.
Nhận thức được rủi ro là điều vô cùng quan trọng, bởi nó cho phép nhà đầu tư có những chiến lược, biện pháp phòng ngừa và ứng phó phù hợp. Việc không nhận thức đầy đủ về rủi ro có thể dẫn đến những quyết định đầu tư sai lầm, thậm chí là mất vốn. Vì vậy, trước khi tham gia thị trường, mỗi nhà đầu tư cần hiểu rõ các loại rủi ro tiềm ẩn và tìm cách quản lý, hạn chế chúng.
Phân loại rủi ro trong đầu tư cổ phiếu
Rủi ro trong đầu tư cổ phiếu có thể được chia thành hai loại chính:
Rủi ro hệ thống: Tác động từ thị trường chung
Đây là những rủi ro bắt nguồn từ sự biến động chung của thị trường, ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế hoặc các nhóm cổ phiếu. Rủi ro hệ thống thường liên quan đến những yếu tố vĩ mô như chính sách tiền tệ, lãi suất, tỷ giá, tình hình kinh tế vĩ mô, chiến tranh, thiên tai, v.v. Những biến động bất lợi của các yếu tố này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến giá cả của hầu hết các cổ phiếu trên thị trường.
Rủi ro hệ thống là những rủi ro không thể loại bỏ hoàn toàn, mà chỉ có thể quản lý và giảm thiểu bằng cách đa dạng hóa danh mục đầu tư. Tuy nhiên, việc đa dạng hóa cũng không thể loại trừ hoàn toàn rủi ro này.
Rủi ro phi hệ thống: Những yếu tố ảnh hưởng riêng lẻ đến doanh nghiệp hoặc ngành
Đây là những rủi ro liên quan đến các yếu tố cụ thể của từng doanh nghiệp hoặc ngành nghề, chẳng hạn như quản trị doanh nghiệp kém, sản phẩm không cạnh tranh, tài chính không minh bạch, v.v. Những rủi ro này chỉ ảnh hưởng đến một số cổ phiếu nhất định, không phải toàn bộ thị trường.
Rủi ro phi hệ thống có thể được hạn chế bằng cách đa dạng hóa danh mục đầu tư, tìm hiểu kỹ lưỡng về tình hình hoạt động của doanh nghiệp trước khi đầu tư, hoặc sử dụng các công cụ phòng ngừa rủi ro như bán khống, quyền chọn, v.v.
2. Các rủi ro chính trong đầu tư cổ phiếu
Dưới đây là những rủi ro chính trong đầu tư cổ phiếu mà các bạn cần chú ý:
Rủi ro kinh tế và chính trị
Đây là hình thái kinh tế cũng rất quan trọng mà các nhà đầu tư cần phải chú ý đến. Các chính sách tài chính, tiền tệ và chính trị của Chính phủ luôn là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán. Những thay đổi về lãi suất, tỷ giá hối đoái, mức lạm phát, chính sách thuế, v.v. có thể tác động đáng kể đến giá cả và sự biến động của các cổ phiếu.
Ví dụ, khi Chính phủ tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát, các cổ phiếu thường sẽ giảm giá do chi phí vay vốn của doanh nghiệp tăng lên. Hay khi Chính phủ áp dụng chính sách tài khóa mở rộng, như tăng chi tiêu công, thì thị trường chứng khoán thường sẽ tăng trưởng.
Bên cạnh đó, các sự kiện chính trị lớn như cuộc bầu cử, thay đổi chính quyền, căng thẳng địa chính trị, v.v. cũng có thể gây ra biến động mạnh trên thị trường chứng khoán. Vì vậy, nhà đầu tư cần theo dõi sát diễn biến chính sách và tình hình chính trị khi ra quyết định đầu tư.
Ngoài ra, ảnh hưởng từ các sự kiện toàn cầu như chiến tranh, khủng hoảng cũng là yếu tố gây ra sự biến động lớn. Các sự kiện này thường gây ra sự bất ổn và lo lắng trong giới đầu tư, dẫn đến việc giảm giá các cổ phiếu.
Ví dụ, cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008-2009 hay đại dịch COVID-19 năm 2020 đã ảnh hưởng nặng nề đến thị trường chứng khoán toàn cầu, với những đợt sụt giảm giá mạnh. Trong những giai đoạn như vậy, các nhà đầu tư cần hết sức thận trọng và có chiến lược phòng ngừa phù hợp.
Rủi ro ngành và thị trường
Tất nhiên, không thể không kể đến những biến động về thị trường. Mỗi ngành nghề có những đặc thù riêng, với những yếu tố cạnh tranh, chu kỳ kinh doanh, quy định pháp luật khác nhau. Sự suy giảm của một ngành cụ thể, ví dụ như công nghiệp dầu khí, sản xuất ô tô, v.v. sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến giá cả và hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp trong ngành đó.
Những thay đổi về công nghệ, thị hiếu người tiêu dùng, cạnh tranh quốc tế, v.v. cũng có thể gây ra sự suy giảm của một ngành. Vì vậy, nhà đầu tư cần phải hiểu rõ về tình hình và triển vọng của các ngành trước khi đưa ra quyết định đầu tư.
Ngoài ra, tâm lý của nhà đầu tư, đặc biệt là tâm lý đám đông, cũng là một yếu tố rủi ro đáng kể. Những đợt sốt cổ phiếu, tâm lý bán tháo hoặc mua vào cuồng nhiệt có thể dẫn đến những biến động giá cổ phiếu cực đoan, không phản ánh đúng giá trị thực của doanh nghiệp.
Những biến động giá cổ phiếu đột ngột và mạnh có thể khiến nhà đầu tư mất phương hướng, đưa ra những quyết định sai lầm. Vì vậy, việc kiểm soát tâm lý, không để cảm xúc ảnh hưởng đến quyết định đầu tư là rất quan trọng.
Rủi ro từ bản thân doanh nghiệp
Một số doanh nghiệp có thể cung cấp thông tin tài chính không chính xác hoặc thậm chí gian lận, nhằm che giấu những vấn đề như nợ nần quá mức, lỗ lã, v.v. Điều này sẽ khiến nhà đầu tư đưa ra những quyết định sai lầm, dẫn đến rủi ro cao.
Các vụ bê bối kế toán lớn, như trường hợp của Enron, WorldCom tại Mỹ hoặc Vinashin, Vingroup tại Việt Nam, đều là ví dụ điển hình về rủi ro này. Khi những sự thật bị phơi bày, giá cổ phiếu của các doanh nghiệp liên quan sẽ lao dốc.
Một doanh nghiệp có thể gặp rủi ro nếu sản phẩm, dịch vụ không còn cạnh tranh được, hoặc nếu ban lãnh đạo đưa ra những chiến lược kinh doanh kém hiệu quả. Điều này sẽ khiến doanh nghiệp không thể tăng trưởng và lợi nhuận sụt giảm, ảnh hưởng tiêu cực đến giá cổ phiếu.
Ví dụ, trong ngành di động, sự thất bại của Nokia trước sự lên ngôi của iPhone và các smartphone khác là một minh chứng điển hình về rủi ro từ chiến lược kinh doanh sai lầm.
Rủi ro từ nhà đầu tư
Một số nhà đầu tư, đặc biệt là những người mới tham gia thị trường, thường thiếu hiểu biết về hoạt động của thị trường chứng khoán, về các phương pháp phân tích và đánh giá cổ phiếu. Điều này khiến họ dễ mắc phải những sai lầm trong quyết định đầu tư, dẫn đến rủi ro cao.
Việc thiếu kiến thức cũng khiến nhà đầu tư dễ bị cuốn theo những tin đồn, thông tin sai lệch trên thị trường, hoặc không thể kiểm soát được tâm lý cá nhân khi giao dịch.
Nhiều nhà đầu tư có xu hướng mua vào những cổ phiếu “nóng”, hoặc bán ra khi thị trường suy giảm, chứ không dựa trên những phân tích cơ bản và logic. Đây là biểu hiện của tâm lý bầy đàn hoặc đầu tư theo cảm tính, thường dẫn đến những quyết định sai lầm.
3. Cách phòng tránh và giảm thiểu rủi ro
Để giảm thiểu rủi ro khi tham gia cổ phiếu thì có thể áp dụng một số biện pháp phòng tránh như:
Tìm hiểu kỹ lưỡng trước khi đầu tư
Trước khi đưa ra quyết định đầu tư, nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ lưỡng về tình hình tài chính, hoạt động kinh doanh, cơ hội và thách thức của doanh nghiệp. Việc nghiên cứu các báo cáo tài chính, thông tin về doanh nghiệp và ngành nghề sẽ giúp nhà đầu tư có cái nhìn rõ ràng hơn về giá trị thực của cổ phiếu.
Ngoài ra, việc theo dõi tin tức liên quan đến thị trường cũng đóng vai trò quan trọng. Những thông tin như thay đổi trong chính sách, xu hướng tiêu dùng hay sự kiện quốc tế có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của doanh nghiệp và do đó là một phần không thể thiếu trong quá trình nghiên cứu đầu tư.
Một cách hiệu quả để nâng cao hiểu biết là tham gia các khóa học về đầu tư chứng khoán. Những kiến thức thu được từ đây sẽ là nền tảng vững chắc cho những quyết định đầu tư sau này.
Xây dựng danh mục đầu tư cân bằng
Xây dựng một danh mục đầu tư đa dạng là một trong những cách hiệu quả nhất để giảm thiểu rủi ro. Một danh mục đầu tư được phân bổ hợp lý giữa các loại tài sản khác nhau — chẳng hạn như cổ phiếu, trái phiếu, bất động sản, v.v. — có thể giúp giảm thiểu tác động tiêu cực từ việc sụt giảm giá một loại tài sản nào đó.
Nhà đầu tư cũng nên chú ý đến việc phân bổ tài sản theo từng ngành nghề khác nhau, tránh tập trung vào một lĩnh vực duy nhất. Việc này không chỉ bảo vệ tài sản trước biến động thất thường của thị trường mà còn tạo cơ hội cho người đầu tư nhận được lợi nhuận ổn định từ nhiều nguồn khác nhau.
Cùng với đó, việc thường xuyên điều chỉnh lại danh mục đầu tư để phù hợp với tình hình kinh tế và các yếu tố ảnh hưởng bên ngoài là rất cần thiết. Nhà đầu tư nên thường xuyên xem xét và đánh giá hiệu suất của từng khoản đầu tư để có những thay đổi kịp thời.
Sử dụng các công cụ quản trị rủi ro
Trong thế giới đầu tư, việc sử dụng các công cụ quản trị rủi ro sẽ giúp nhà đầu tư kiểm soát tốt hơn những rủi ro tiềm ẩn. Các công cụ phái sinh như hợp đồng tương lai, quyền chọn có thể giúp nhà đầu tư bảo vệ tài sản khỏi những biến động không mong muốn.
Bên cạnh đó, việc áp dụng các chiến lược quản lý rủi ro như cắt lỗ hay chốt lời cũng rất quan trọng. Cắt lỗ ngay khi giá cổ phiếu bắt đầu có dấu hiệu giảm mạnh sẽ giúp nhà đầu tư hạn chế tổn thất, đồng thời chốt lời ở mức giá phù hợp sẽ giúp tối ưu hóa lợi nhuận.
Thêm vào đó, các ứng dụng và phần mềm phân tích thị trường hiện nay cũng hỗ trợ khá tốt cho nhà đầu tư trong việc theo dõi và đưa ra quyết định đúng đắn. Những công cụ này có thể cung cấp thông tin thời gian thực về giá cả và khuyến nghị đầu tư dựa trên phân tích kỹ thuật và cơ bản.
Học hỏi và tích lũy kinh nghiệm
Học hỏi từ những sai lầm đã qua và từ những nhà đầu tư thành công sẽ giúp tăng cường khả năng đầu tư của mỗi cá nhân. Bằng cách tham gia các câu lạc bộ đầu tư hoặc diễn đàn trực tuyến, nhà đầu tư có thể chia sẻ và nhận được những kinh nghiệm quý báu từ những người đi trước.
Việc tìm hiểu các cuốn sách chuyên ngành, bài viết trên báo chí hoặc các video hướng dẫn từ những chuyên gia cũng là một phương pháp hiệu quả. Từ đó, nhà đầu tư có thể nắm bắt được những chiến lược đầu tư khác nhau và học hỏi cách thức phân tích tài chính.
Một khía cạnh không kém phần quan trọng là việc phản ánh lại các quyết định đầu tư đã thực hiện. Nhà đầu tư nên thường xuyên tự đánh giá và rút ra bài học từ những giao dịch của mình, nhằm cải thiện kỹ năng và xây dựng chiến lược đầu tư hiệu quả hơn trong tương lai.
Duy trì tâm lý vững vàng
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, việc giữ tâm lý vững vàng là yếu tố then chốt trong bất kỳ chiến lược đầu tư nào. Thị trường chứng khoán có thể rất thất thường và nhà đầu tư dễ bị cuốn vào những cảm xúc như lo lắng, hoảng sợ khi đối mặt với những biến động mạnh.
Thực hành kỹ thuật thở sâu, thiền định hoặc vận động thể chất có thể giúp giải tỏa căng thẳng. Một tâm lý bình tĩnh và sáng suốt sẽ giúp nhà đầu tư đưa ra những quyết định mang tính logic hơn, thay vì bị chi phối bởi cảm xúc.
Hơn nữa, việc lập kế hoạch đầu tư rõ ràng và kiên định với chiến lược đã đề ra cũng giúp nhà đầu tư tránh xa những quyết định vội vàng. Đôi khi, sự kiên nhẫn mới là chìa khóa dẫn đến thành công trong đầu tư cổ phiếu.
Kết luận
Đầu tư cổ phiếu luôn chứa đựng những rủi ro nhất định, nhưng nếu nhà đầu tư trang bị cho mình những kiến thức cần thiết, cùng với những chiến lược phòng ngừa rủi ro hiệu quả, khả năng thành công sẽ cao hơn rất nhiều. Qua bài viết của BWF Ventures thì các bạn hãy nhớ rằng, việc tìm hiểu kỹ lưỡng, xây dựng danh mục đầu tư hợp lý cùng tâm lý vững vàng sẽ là những bước đi quan trọng để đạt được những mục tiêu đầu tư bền vững.
